Şarkı sözlerinde ifade özgürlüğü: Beyoncé ve Lizzo’nun özür hamleleri, Kendrick Lamar’ın ise bunları asla takmaması

Sözlerimizi geri alabilir miyiz? Bazen bir özür ve karşındakiyle empati kurmakla halloluyor her şey. Ama söz yazıya döküldüğünde özellikle şu internet dünyasında, hele ki dünyaca ünlü bir pop yıldızıysanız, bu sizin için ne kadar mümkün olabilirdi? 2000’lerde pek de takılan bir konu değildi, müzikte yazılan bazı ayrımcı şarkı sözleriyle koskocaman bir dünya dans ettikten sonra o zamanlarda karşımıza pek bir özür çıkabildi diyemeyiz. Şimdiyse gelinen şu noktada ifşa kimi zaman kişilere bırakılan tek opsiyon oluvermişken yazılan sözlerle ve yapılan şikayetlerle Beyoncé ve Lizzo gibi ünlü isimler özürlerini dileyip, kafalarını ellerinin arasına koyup kara kara yeniden şarkı sözü yazıyorlar. Hatalarını kabul edip bununla yüzleşiyorlar. Kimi isimler, Kendrick Lamar gibi diyebiliriz, gelinen şu evrede müzikleri ve duruşlarıyla haklı ya da haksız yakarışlarını anlatıyorlar. Nerede ifade özgürlüğü diye bağırırken bir şarkısında, kendisi ifade ve aksiyon anlamında çokça hakka sahip olduğunu düşünmüş belli ki Kodak Black’in ismi karşımıza çıkıveriyor. (Kodak Black, 2016 yılında cinsel saldırı suçundan dolayı ceza almış. Bunun dışında federal silah davasına yönelik de 12 aylık bir hapis cezası bulunuyor.)

Kendini özgürce ifade etmek başkalarının haklarını ve benliklerini gasp ettiğinde “bunun neresi adalet” diye de biz yakarıyoruz bir taraftan. Bu durumda hatalarını anlayan sevgili arkadaşların ellerini sıkarak onları bu davranışlarından dolayı tebrik ediyoruz. Şarkı sözü değiştirme ve özür zincirini tekrarlayan Lizzo ile Beyoncé’nin son hamlelerine dadanıyoruz.

Kapak kolajı: Melisa Su Akar

Nefret söylemleri tüm dillerinin günlük diyaloglarında bulunsa da özellikle 2000’ler pop, hip-hop, rap dünyasıyla zirveye çıkmış; televizyonlar, radyolar aracılığıyla tüm dünyayı sarmıştı. Kimi zaman sözlerin anlamını bilmeden kimi zaman da bilip de umursamayarak ne gibi seksist söylemleri tekrar ettirdik, kim bilir. Son zamanlarda gündeme oturan bu ayrımcılık karşıtı dil; farkındalık yaratma, kimlik çeşitliliği ve farklı kültürel özelliklerle birleşerek aslında uluslararası pop müziğini bambaşka bir seviyeye taşıdı. Fakat kimi ünlü ise “politik doğruculuk” olarak adlandırılabilecek bu tavrın müzik dünyasını ve düşünce özgürlüğünü kısıtladığını söylüyor. Geçenlerde Kendrick Lamar’ın çıkarttığı son albümden bahsederken kendi sözlerinde geçen bu huzursuzluğu da hissetmiştik. “Bu ne kardeşim, artık ne düşündüğümüzü de mi söyleyemeyeceğiz” temalı rahat tavrı, yanına aldığı taciz davalarından dosyası kabarmış Kodak Black’le birleşince biz de ister istemez “hayır efendim, öyle her isteyen her istediğini yapamaz” diyoruz tabii.

Okuma önerisi – Tüm eleştiriler ve eleştirilmeyenlerle yeni Kendrick Lamar albümü: Mr. Morale and the Big Steppers

Lizzo’nun yeni albümü Specials’ta yer alan Grrrls parçası ürettiği “sağlamcı” yani ableist dil ile sosyal medyada büyük tepki çekmişti. Özfarkındalık kraliçesi Lizzo bu olayın hemen ardından bir özür mektubu yayınlamış ardından da parçanın sözlerini değiştirerek yeni bir versiyonunu piyasaya sürmüştü. Şu zamana kadar iddialı aktivist, politik duruşunun yanında yeşeren neşesi, müziği ve body neutrality destekleyici markasıyla Lizzo hepimizin kalbini çoktan fethetmişti bile. Tabii ki de bu duyarlılık abidesinden böyle bir şarkı sözü beklenmiyordu. Bu sebeple Twitter’da büyük bir şok dalgası yaşandı. Nefret ve seksizm ve bunun gibi “kötü” -izm’lerle dolu (yani dadanizm gibi değil) kelimelerin hayatımıza küçük yaşta birtakım pop müzisyenleri tarafından da girdiğini görmüştük.

Lizzo sadece bir şarkıcı da değil, aslında hem hayatta kendini ortaya koyuşuyla hem de kapsayıcı söylemleriyle bir vücut nötrleme, siyah hakları aktivisti. Bunun böyle olduğunu bile bile hâlâ kimse diyeceklerini esirgemiyor Lizzo’ya karşı maalesef. Fakat karşılarında Lizzo var, tüm fobik söylemlerin karşısında sapasağlam müziğine ve işine bakıyor. Geçtiğimiz sene Cardi B ile çıkarttığı tekli Rumors’a gelen homofobik, ırkçı nefret söylemlerinden sonra yaşananlar da bunun büyük bir örneği oldu. Lizzo bu söylemlerin ardından sosyal medya hesabından “Dünyaya tüm sevgimi verdiğim halde şişman fobik, ırkçı ve nefret dolu geri dönüşler alıyorum. Seni sevmeyen bir dünyada kendini sevmek inanılmaz zor” diyerek bir video paylaşmıştı. Onu hâlâ yıkılmamış olsa bile bu kadar üzgün görmek bizi de çok üzdü tabii ki.

Okuma önerisi – Şimdi herkes susacak, bir tek o konuşacak: Lizzo, Cardi B ile yaptığı Rumors düetine gelen fobik yorumlara cevap verdi

Haziran ayının ikinci haftasında Grrrls ile yeni albüme doğru hızla yaklaşırken bir teklisini daha çıkarmış oldu. Lizzo’nun bu aktivist kimliği bir yana sözlerinin bir satırında ableist yani “sağlamcı” söylemlerin olduğuna dair özellikle Birleşik Krallık’taki dinleyicilerinden yoğun eleştiriler aldı. Independent’ın haberine göre Lizzo’nun Grrrls parçasında “sp*z” yani “sp*stik” kelimesini kullanması sosyal medyada büyük tepkilere yol açtı. Bazı sosyal medya kullanıcıları, bu terimi serebral palsili insanlar hakkında “sağlam bir karalama” olarak nitelendirerek, Lizzo’dan kelimeyi şarkıdan kaldırmasını istedi. Özellikle İngiltere’de “sp*z” ve ” sp*stik ” uzun süredir oyun çağındaki çocukların kullandığı hakaretlerden biriymiş. Bunun üzerine Lizzo hayranı engelli öznelerden tepki ve hayret dolu, yakıştıramamalı tweet’ler Lizzo’nun Twitter hesabına yağdı. Onlar da aynı bizim gibi bu sözleri hayretle karşılamış durumda.

https://open.spotify.com/track/1iV2uSjP8BfHTXVLblBOxI?si=f7b4f03c97924e6c

Tabii ki böyle bir durumda Lizzo diğer sanatçılar gibi oturduğu yerden kuru bir özür dilemedi veya insanları cevapsız bırakmadı. Yine de “bu sözleri yazarken aklından ne geçiyordu Lizzo?” desek bile kendisinin yaptığı açıklamayı da bir nebze tebrik ettiğimizi söylemeliydik. Özellikle de yayınladığı özür mesajının inceliğini.

View this post on Instagram

A post shared by Lizzo (@lizzobeeating)

”Yeni şarkım GRRRLS’de yaralayıcı bir kelime olduğu dikkatimi çekti. Bir şeyi açıklığa kavuşturmama izin verin: Asla aşağılayıcı bir dili teşvik etmek istemiyorum. Amerika’da şişman bir siyah kadın olarak, bana karşı çok kırıcı sözler kullanıldı, bu yüzden kelimelerin sahip olabileceği gücün (isteyerek veya benim durumumda, kasıtsız olarak) üstesinden geldim. GRRRLS’ün şarkı sözü değişikliği ile yeni bir versiyonu olduğunu söylemekten gurur duyuyorum. Bu benim karşımdakini dinlememin ve böylece harekete geçmemin bir sonucu. Etki sahibi bir sanatçı olarak kendimi dünyada görmeyi beklediğim değişimin parçası olmaya adadım. Xoxo, Lizzo.”

https://open.spotify.com/track/1w7cgGZR86yWz1pA2puVJD?si=b76e1ca90eb54219

Fakat tam bu tebriği sunacakken peşinden gelen Beyoncé haberi bu durumun yavaş yavaş kabak tadı vermesine sebep oldu. Beyoncé de çıktığı andan itibaren (her zaman olduğu gibi) büyük bir heyecan dalgası yaratan Renaissance albümünde aynı hatayı yaptı. Hem de aynı ayrımcılığa uğrayan gruba aynı söylemle gelerek. Albümünde 11. parça olan Heated parçasında yine “sp*z” kelimesini kullandı. Beyoncé’nin yayımcısı ise hızlı bir şekilde şarkıdaki bu sözü değiştireceklerini ilan etti. Parçadaki bu sözün sosyal medyada tepki çekmesiyle başlayan ve aynı kelimeden ilerleyen bu ikinci darbe, aynı konudan Lizzo’ya tepkisini gösteren Guardian’da yine sert sözlerle eleştirildi. (Ya bu kadının tek bir şarkısında neredeyse 30 kişinin kredisi var; Lizzo olayı bu kadar tazeyken kimsenin mi aklına gelmedi yahu bunu çıkarmak?)

Şöyle diyor Guardian’daki yazıyı kaleme alan Hannah Diviney, ‘‘Müzik endüstrisini değiştirdiğimizi düşündüm ve ableist dilin – kasıtlı olsun ya da olmasın – neden müzikte yeri olmadığı hakkında küresel bir tartışma başlattık. Fakat sanırım yanılmışım, çünkü şimdi gidip Beyoncé de aynı şeyi yaptı. Hatta Kanadalı rapçi Drake ile birlikte yazdığı Heated şarkısında bu kelimeyi iki kere kullandı.’’

Bu kadar yeni olan başka bir durumdan sonra Beyoncé’nin inatla parçayı bu şekilde paylaşması belki kendisine cesur bir hareket gibi geldi. Çünkü kendisinin Lizzo’nun durumundan bu kadar habersiz olduğuna pek de inanamıyoruz. Kendrick Lamar’a kalacak olursa belki de değişmeyecek bu sözlerin içerisinde belki geleceğe kalmayacak fakat hepimizin biliyor olacağı bir sır saklanacak aslında. Lizzo’nun bu güçlü hareketinden sonra aynı söylemin tekrarlanması – hem de engelliler topluluğunda büyük tepki çekmişken – Hannah Diviney biraz haklı görünüyor. Yapılan hatalar bir PR mesajıyla silinerek tekrarlayacak mi yoksa bir yerlere gerçekten de varacak mıyız?