Yazar:
19 Ocak 2022

Sanat acil (?!) durumu: Wikipedia, NFT’lerin bir sanat eseri olmadığını düşünüyor

Koca bir derya deniz olan internet aleminde sessiz sakin bir şekilde dolanırken kendimizi bir başka NFT tartışmasının içinde bulduk ve yine NFT dünyasının derdini kendimize dert eyledik… Kendilerini “özgür, bağımsız, ücretsiz, reklamsız bir internet ansiklopedisi” olarak tanımlayan, internetin kimi zaman en güvenilir, kimi zaman da hiç güvenilir olamayan bilgi kaynağı Wikipedia’da geçtiğimiz günlerde NFT dünyasını kızdıracak bir gelişme yaşandı. Bir grup Wikipedia editörü NFT’lerin bir sanat türü olup olmadığı hakkında bir oylama yaptı ve bir kişi haricindeki tüm editörler NFT’yi sanat türü olarak sınıflandırmaya karşı çıktı. Bir NFT pazar yeri olan Nifty Gateway’in kurucu ortağı Duncan Cock Foster ise bu konuyu “sanat acil durumu” olarak nitelendirdi. Wikipedia-NFT arasındaki ipleri geren, yine internet alemini ikiye bölen ve her iki tarafa da uzak olanlara bir hayli komik gelen bu tartışmaya dadanıyor, kendimizi dijital alemlere kaptırıyoruz.

Habere gelmeden önce bir kez daha baştan alalım, NFT’nin ne olduğunu bilmeyenler için kendisini bir kez daha anlatmaya çalışalım. NFT’nin tanımı aslında birçok yerde sanat eseri kavramıyla iç içe bir şekilde yapılıyor. Daha çok sanatın biricikliğine yani değiştirilemez ve tek olma özelliğine vurgu yapılıyor bu tanımlarda. Çünkü NFT eserleri tıpkı bir sanat eseri gibi öyle rastgele çoğaltılamıyor ve orijinal eserin hakları yalnızca bir kişide saklı oluyor. Daha çok koleksiyon ya da yatırım amacıyla kullanılan NFT’ler dijital alemde çeşitli dosya uzantıları şeklinde bulunsalar da bazı eserler çeşitli mekanlarda müzayedeye de çıkabiliyor. Sanat eseri tartışmasının taraflarından biri olan Wikipedia’da ise NFT tanımı şu an şu şekilde; dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceğini onaylayan, blok zinciri adı verilen bir dijital defterde depolanan veri birimi. Wikipedia’nın NFT sayfasının ilerleyen kısımlarda ise şöyle bir cümle geçiyor “…EtherRocks ve CryptoPunks dahil olmak üzere bazı NFT koleksiyonları, çeşitli basit resim bileşenlerini farklı kombinasyonlarda birleştirerek birçok farklı görüntünün oluşturulabildiği üretken sanat örnekleridir…” Yani evet, hali hazırda NFT eserlerini birer sanat örneği olarak tanımlıyorlar. Ama görünen o ki bu tanımlar değişmek üzere.

Beeple’ın Everydays: The First 5,000 Days adlı eserini oluşturan 5.000 çizimden biri…

Bir kripto haber kaynağı olan Cointelegraph’ın dediğine göre Wikipedia’da yaşanan NFT tartışması ilk olarak geçtiğimiz Aralık ayında yayınlamayı planladıkları bir liste sebebiyle alevlenmiş. Her şey “yaşayan sanatçılar tarafından yapılan en pahalı sanat eseri satışları”yla ilgili olan bu listeyle başlamış. Beeple isimli sanatçının Christie’s müzayede yerinde yapılan 69 milyonluk satışını ya da Murat Pak’ın toplam 91,8 milyon doları bulan NFT satışlarının bu listeye dahil edip etmeme konusunda kararsız kalmışlar. Bir karara varamayan Wikipedia editörleri bu sorunu ancak NFT’nin tanımını yeniden şekillendirerek çözebileceklerini düşünmüş olmalılar ki kendi aralarında bir oylama yapmaya karar vermişler. NFT’leri sıradan bir token olarak mı yoksa bir sanat eseri olarak mı görmeleri gerektiği konusunda yaptıkları oylamada çoğunluk “token”a oy vermiş. Yalnızca bir editör NFT’lerin sanat eseri olduğunu düşünüyormuş ve bu oylamaya karşı çıkmış. Ve kendisi şöyle, bizim gayet mantıklı bulduğumuz bir açıklama yapmış oylamanın ardından; “Wikipedia gerçekten neyin sanat olup olmadığına karar veremez. Bu yüzden NFT’leri sanat olsun ya da olmasın kendi listelerine koymak işleri çok daha basit hale getiriyor. Baştan beri NFT’leri bu listeye dahil etmeyi desteklediğimi tartışırken, nasıl bir fikir birliğine varabiliriz? İkincil kaynaklardan gelen ezici kanıtlar sanatı sanat olarak kabul ediyor ve bu nedenle NFT satışları da bu listeye dahil edilmeyi hak ediyorlar. Beeple ve Pak’ın sanatçı olduğu konusunda hemfikirsek satışları neden bu listede sayılmasın? Buradaki mantığı anlamıyorum.”

Wikipedia’nın bu oylaması haber sitelerine düştükten sonra doğal olarak kripto dünyasında da pek hoş karşılanmadı. Çünkü artık dünyanın yatırım anlayışı dijitale doğru kaymaya son sürat devam ederken NFT’leri “gerçek sanatın sergilenebileceği gerçek bir ortam” olarak gören insanların sayısı da azımsanmayacak kadar fazla. Üstelik birçok sanatçı da artık eserlerini NFT olarak hazırlayıp satmayı daha pratik, özgürleştirici ve kârlı buluyor. Dolayısıyla milyonlarca insanın bilgilere erişmek için kullandığı en kolay, ulaşılabilir kaynaklardan biri olan Wikipedia’nın NFT’yi sanat olarak görmemesi bir nevi birçok insanın yatırımını, eserini tehlikeye atıyor diyebiliriz. Zaten Duncan Cock Foster’ın da bu durumu bir ”sanat acil durumu” olarak yorumlamasının sebebi de tam olarak bu. Foster, “Wikipedia, gerçeğin küresel bir kaynağıdır. NFT’lerin ‘sanat değil’ olarak sınıflandırılması bir felaket olur!” diyor attığı tweet’te.

Ve son olarak NFT’lerin bir sanat eseri olduğunu düşünen koca yürekli editörün söylediklerinde pek de haksız sayılmadığını yine Wikipedia’nın kendi tanımlarından yardım alarak gösterelim. Wikipedia’da sanat “teknik yeterliliği, güzelliği, duygusal gücü ya da kavramsal fikirleri ifade eden yaratıcı veya yaratıcı yeteneği içeren çeşitli insan etkinlikleri ve oraya çıkan ürün” şeklinde; sanat eseri ise “estetik değere sahip sanatsal bir yaratım” olarak tanımlanıyor. Nerede, nasıl ve de hangi uzantılarla yapılabileceğini belirtmiyor gördüğünüz gibi, tanımlar gayet kapsamlı. Dünyanın dört bir yanından binlerce sanatçının NFT alemine eser verdiğini düşündüğümüzde ise NFT’nin Wikipedia’nın bu tanımlarına uyduğunu ve bir sanat biçimi olarak anılmasında bir sakınca olmadığını görebiliriz (tabi eğer bu tanımlar için de bir oylama yapmazlarsa). Evet, tarafımızı da seçtiğimize göre artık yazımızın da sonuna gelebiliriz. Zaten belli ki bizi bile içine çeken bu Wikipedia tartışması NFT hakkında yapılan ne ilk ne de son tartışma olacak; kripto dünyasının en yeni ve en hızlı büyüyen parçalarından biri olan NFT hakkında daha çok tartışmaya, habere, gelişmeye şahit olacağız önümüzdeki günlerde. Tabi dünyanın süper über zengin girişimcileri bize konuşacak daha iyi bir malzeme vermediği sürece…