Zenginin malı TikTok’un çenesini yorarsa: Old Money ve serveti yüksek estetiği
Şimdi TikTok’u açsanız, içerik algoritmanız ne olursa olsun mutlaka rastlayacağınız tek bir kurgu var. Bazıları bir atın yanında poz veren bazıları ise üstü açık vintage arabaların önünde salınan; bembeyaz gömlekler giyen dinç ve sağlıklı görünümlü insanlar… Tüm bu görsel dünyaya eşlik eden hashtag ise belli: #OldMoney. Biraz araştırdıktan sonra, hayata adapte etme isteği uyandıran bu estetiğin, nesillerin zenginliğinden gelen yaşam tarzına adandığını göreceksiniz. #OldMoney ve #OldMoneyAesthetic hashtag’leri şu anda TikTok’ta toplamda 1,3 milyardan fazla görüntülemeye ulaşmış durumda.
Hemen kendimize şu soruyu sormadan edemiyoruz: TikTok’un ana demografisi olan ve ‘‘hak gözeten’’ siyasi ideolojileriyle ünlü Z kuşağı neden bu kadar dışlayıcı bir kavrama takıntılı? Yoksa her şey bir “şampanya aktivizmi” miydi?
@emily_wdl
#OldMoney estetiği minimalist bir stili yansıtıyor ve genellikle siyah mokasen ayakkabılar (tercihen Prada), inciler (tabii ki gerçek) ve pahalı bir paltoyla eşleştiriliyor. Referans verilen kadınlar genellikle sarışın, uzun saçlı ve çok zayıf. Sosyal medyada ilgili videolarda yer alan #OldMoney ikonları genelde Scarface’ten Elvira Hancock gibi “hayali” karakterler ya da Prenses Diana gibi “öz hakiki” aristokratlar oluyor. Gossip Girl’den Nate Archibald ise uzun boyu, keskin yüz hatları ve ortadan ayrılmış parıl parıl saçlarıyla “eski paralı çocuklar” için temel referans noktası.
TikTok’un #OldMoney videolarının çoğunluğu, bazen İngiliz taşra arazilerinde kriket oynayan bu kadınları veya Ivy League kolej etkinliklerinde paltolu genç erkekleri tasvir eden referans fotoğraflarının slayt gösterilerinden oluşuyor. Aperol Spritz veya kırmızı şarapla beslenen Avrupa tatilleri de oldukça fazla; Monaco ve Como Gölü, Toskana üzüm bağları da diğer popüler seçenekler arasında yer alıyor. Videoların genellikle Lana Del Rey’in hoş tınılarına göre ayarlandığını da ekleyelim.
@theoldmoneygroup Not a fan… #oldmoney #oldmoneyaesthetic #oldmoneystyleandfashion #fyp #oldmoneyclothes #starboy #oldmoneystyle #stockholm
Peki “old money” tabiri aslında ne anlama geliyor?
Bir sıfat olarak “eski para” nesilden nesle aktarılan bir zenginliği ifade ediyor. Bazı simgeleşmiş Old Money Amerikan aileleri servetlerini petrol (Rockefeller’lar), yayıncılık (Hearst’ler) veya çelik (Carnegies) aracılığıyla kazandılar. İroniktir ki, toplumun onlara duyduğu saygı göz önüne alındığında, birçok eski para titanı imparatorluklarını tamamen ahlaki yollarla kurmadı. “Soyguncu baronlar” olarak anılan bu kişiler, etik olmayan iş uygulamaları ve işçilere kötü muameleleriyle ünlü. Britanya’da eski para genellikle aristokrasiyle, toprak sahibi üst sınıfla veya monarşiyle bağlantılı; bunların tümü sömürgeleştirmeye katkıda bulunmuş veya bundan yararlanmış isimler. (Amerikan üst sınıfının yaptığı gibi.)
Popüler kültür örnekleri arasında Sex and the City’deki Charlotte York’un eski kocası Trey MacDougal, Legally Blonde’taki Warner Huntington III ve Gossip Girl’ün ana karakterlerinin çoğunluğu yer alıyor. (Humphrey’ler, elendiniz!) Eski paranın esas sahipleri ise onu aile içinde tutmak için fazla mesai yapmalarıyla tanınan aile büyükleri…
@0oml0 People that scream old momey#fyp #foryoupage #viral #oldemoney💸 #oldmoneyaesthetic #oldmoney #rich #ralphlauren🐎 #charlesleclerc #totowolff #millionaire
TikTok’un inandığının aksine, “eski para’’ özellikle Britanya’da, dağınık ve dikkat çekici derecede cilasız bir dış görünüşle ilişkilendiriliyor ve sözde ‘‘kanıtlanacak bir şey yok’’ fikriyle şekilleniyor.
Tabii bu kadar çok isim ve referans, akıl karışıklığına da sebep olmuyor değil. Yine de bu, TikTok’ta ‘‘eski para estetiği’’ni yeniden yaratabileceğiniz videoların mantar gibi ortaya çıkmasına engel olmuyor. Bu videolarda, aile boyu bir servete sahip olan insanlar ana ilham kaynağı. Giyim tarzları, sporları, tatil yerleri ve isimleri topluca yüceltiliyor. Influencer’lar, takipçilerine eski modaya göre bunun gerçekte nasıl olması gerektiğini açıklıyor: “John F. Kennedy gibi giyinin, Prenses Diana gibi davranın, Saint-Tropez’ye tatile gidin ve böyle giyinirseniz kendinizi yüce hissedebilirsiniz. Çocuğunuzun ilk ismi Eloise veya Alexander olmalı.”
Bu noktada Sofia Richie’ye de bir selam çakmakta fayda var; TikTok’un It Girl’lerinden Sofia Richie (Evet, Nicole Richie’nin kardeşi, It Girl olmak da aileden mi geliyor acaba?) bu stili modern bir yorumla üzerine geçirerek Old Money dediğimiz akımı TikTok’ta ilk popüler eden isimlerden biri. Old Money estetiğinin gerektiğinde sıkıcı olmaktan kurtulabileceğini gösterdi herkese. Hatta ardından pek çok ünlü isim de onun peşinden gitti; Jenner’lar dahil. Abartılar çağında minimalist stillerin ayrıca dikkat çekmesinden kaynaklı olsa gerek, Sofia stiliyle konuşulmaya, tekrarlanmaya devam ediyor.
Old Money deliliği podcast’lere de sıçramış durumda. Gazeteci Jort Kelder, arkadaşı Yvo van Regteren Altena ile birlikte her iki haftada bir De Snobcast isimli podcast’lerinde bu estetiğe uygun görgü kurallarını, gelenekleri, sıkıcı şimdiki zamanı ve nostaljik geçmişi tartışıyor. Bölümler, “mühür yüzükleri hakkında sızlanmak” ve “kale lordlarının gevezelik etmesi” gibi başlıklar taşıyor. İronik ve mizahi tonlar bolca mevcut ama yine de eski elit kesime duyulan coşku akıp gidiyor. Örneğin Van Regteren Altena, üzerinde sadece tek deliği bulunan, deri kayışlı bir saat takıyor. Neden mi? Elbette bu, kişiye özel tasarlandığının bir kanıtı; tam da geleneklere göre olması gerektiği gibi.
“Eat the rich” bir şarkı sözünden mi ibaret?
Popülaritesine ve mizahi yankılarına rağmen, ortaya çıkan bu trendle ilgili artan endişeler de var. Çünkü aslında asil ve aristokrat yaşam ve giyim tarzı, bu ailelerin geçmişte para kazanma biçimleriyle ayrılmaz bir şekilde bağlantılı. Sömürgecilik, kölelik, işçilerin sömürülmesi ve çoğunlukla adil olmayan iş anlaşmaları sayesinde aile sermayelerini inşa ettiler. Üstelik bu aileler o kadar etkiliydi ki, servetlerini yasa ve düzenlemelerin kendi lehlerine işlemesi için kullanıyorlardı.
Bir diğer kritik nokta ise eski para ailelerinin ayrıcalıklı doğasına odaklanıyor. Beyaz olmayan insanlar, düşük sosyoekonomik kökenden gelenler ve bağımsız olarak kendi sermayelerini inşa edenler elitist kapıya adım atamıyor. Eleştirilerin tek bir ağızdan sorduğu soru şu: Bu aileleri örnek almak ister miyiz?
Videoların altında “old money” ailelerinin servetlerini savunanları, bunun için kavga edenleri görmek daha da trajik. Bu noktada zenginlere duyulan hayranlığın nereden geldiğini bilmek de önemli. Sonuçta on yıllardır televizyonda zenginlerin hayatlarını anlatan programlar var. Sıradan vatandaşlar malikanelerde yaşamayı ve asil unvanlar taşımayı hayal etmekte zorlanıyor. Bu da zenginlerin hayatlarını birçok insan için büyüleyici kılıyor.
Tüm bu büyülenme bir tür kaçış isteğiyle de bağlantılı. Belirsiz zamanlarda nostaljiye olan eğilim de artıyor. Geçen yüzyıldan kalma zengin insanların vintage fotoğrafları ve elit gelenekleri konu alan eğlenceli televizyon programları ve podcast’ler bu ihtiyacı karşılıyor. Bu nedenle, şu anda (COVID-19 sonrası ekonomik kriz, enerji krizi, konut krizi ve iklim krizi zamanlarında) bu eğilimin yeniden ortaya çıkması çok da şaşırtıcı değil belki de.
Tabii ki herkes bu trend vagonuna sorgusuz sualsiz atlıyor diye bir şey yok. Aksine bu TikTok trendinin bazı soruları gündeme getirmesi aslında umut verici. Sömürge geçmişinin karanlık sayfalarının farkında olmamızı sağlıyor. Ayrıca kapitalizmin hem geçmiş hem de günümüzdeki sömürü, haksız iş anlaşmaları ve dışlamayla el ele yürüdüğü gerçeğini gizlememize gerek yok. Bu konunun TikTok trendi sayesinde yeniden gündeme gelmesi ileriye doğru atılmış bir adım olabilir.
@user37372828211998 #duet with @Lara Cosima there’s a lot more sources in german/polish. Edwin Henckel Von Donnersmarck ran a smelting factoring, when he died it was inherited by Friedrich-Carl, his son. If you go to the subcamps- Auschwitz . org and scroll down to the Hindenburg work camp which was “Work type: Steel Works: Production of trucks to transport armaments in the Donnersmarck steel mill. Also labouring in the Concordia mine.” A company owned by Carl, who then had his land confiscated by the Russians. Including his weapons factory as Lara mentions #foryoupage #greenscreen #laracosima #laracosimahenckelvondonnersmarck #donnersmarck #monarch #royals #capitalism #foryou #fypage #explore #rich #explore
Bu açıdan kısmen bir farkındalığın yaşandığı noktalardan biri, “yeni” TikTok fenomenlerinden Lara Cosima Henckel von Donnersmarck oldu. Yakın zamanda TikTok’ta popüler olmaya başlayan ve Gossip Girl estetiğinde yaşadığı hayatını paylaşan moda stajyeri Lara; adından da anlaşılacağı gibi, serveti 15. yüzyıla kadar uzanan, inanılmaz derecede zengin Prusyalı soylu bir aileden geliyor.
Ailenin servetinin kaynağı ise 2. Dünya Savaşı’nda soykırıma ve Nazi’lere verdiği desteğe uzanıyor. Tabii ki o sırada hayatta bile olmayan genç bir kıza sosyal medyada zorbalık yapmak haksızlık ancak sorun; ailesinin insanları sömürdüğü ve şu anda sahip olduğu servetin insanların “kan parası” dediği şey olduğu gerçeğini kabul etmeyi reddetmesi. Old Money’e olan bu tutku ve sevgi; bu tarz kitlenin servetlerini, sömürdükleri insanlara açıkça sunmasını meşru hale getiriyor. Neyse ki videoların altındaki “harika, blood money estetiği!” ya da “gelecek yaz Polonya Moda Haftası’na gelmelisin” yorumları hâlâ umut olduğunun bir göstergesi.
Sadece Z kuşağı için değil, evrensel ve kuşak fark etmeksizin, eski parayı idealleştirmek ikiyüzlülük sayılabilir. Açıkçası çoğumuz aynı fikirdeyiz: eşitsiz servet dağılımı kötü, ekonomik eşitlik iyidir. Irkçılık ve ayrıcalık kötüdür, eşitlik ve kapsayıcılık iyidir. Her şey bu kadar basit.
Old Money’e dair en hayret veren şeylerden biri; nerede gelir eşitsizliği varsa orada Old Money savunuculuğunun en ateşli seviyelere gelmesi. Bunu TikTok Türkiye’deki en çok izlenen videolarda görebilirsiniz. Ülkemizde de TikTok, old money üzerinden birbiriyle kavga edenlerle dolu. Gerçekten neyin ve kimin old money olduğunu, aylık faturasının fahiş oranlarda yüksek olduğu internetinizi harcayarak tartışmak eminim ki çok başarılı bir SNL skeci olurdu.
Z kuşağının son zamanlardaki zenginlik takıntısının ne şekilde ortaya çıktığını anlamak çok zor değil. Az önce de bahsettiğimiz gibi pandemi sonrası etrafımızı saran krizlerin tam ortasında sıkıcı, sıradan, gösterişsiz hayatlarımızdan sıkıldık ve ütopik bir dünya hayal etmeye başladık. Sonuç olarak, Letterbox’ımız Pride and Prejudice incelemeleriyle dolup taşıyor. Spotify’da “Norman Fucking Rockwell” ve “Super Rich Kids” gibi şarkıların yer aldığı “Living Like the Kennedys” ve “Old Money Life” başlıklı çalma listeleriyle karşılaşmaya devam ediyorum. TikTok’u her açtığımda Lana Del Rey’in zengin yaşlı adamlar hakkında mırıldandığını duyuyorum. Succession’ın açtığı kapıyı da unutmayalım.
Old Money; “sadece bir estetik, giyim tarzı, fantezi dünyası” olarak ele aldığınızda harika bir kaçış noktası olabilir. Ancak bunun uğruna kavga etmek, sonsuz tartışmalara girmek ve tonla harcama yapmak; simülasyondaki en büyük paradokslardan biri gibi görünüyor.