Her ortama uyum sağlayan nadide kişilikler: Onlar aslında ambivert’ler (yani hem içe hem de dışa dönükler)

İçe dönüklük ve dışa dönüklük söz konusu olduğunda bu iki karakter özelliğinin belki de en karikatürize temsilini Parks and Recreation dizisinde görüyoruz. Ron Swanson yalnızlığına, kafasının içindeki sesleri dinlemeye düşkün bir adam; en yoğun iş gününde bile bir şekilde kendi içine çekilmeyi başarabiliyor. Leslie Knope ise… Evet, yanındaki insanlarla birlikte mutlu olup gelişen, gerçek bir dışa dönük. Ama işte kimse gerçek hayatta onlar kadar ‘keskin’ karakterlere sahip değil; hatta bu ikisi arasında bir karakter özelliği daha olduğu söyleniyor. Evet, ambivert’lerden bahsediyoruz. Hem içe dönük hem de dışa dönük olarak günlük hayatlarında kendilerini gösterebiliyorlar. Ve son araştırmalara göre, bizi yalnızlıklara çeken karantina dönemi sonrası artık hepimiz biraz ”ambivert”iz.

Muhtemelen ergenliğinizin son demlerinde yani kişiliğiniz hafiften kök salmaya başladığında kendinizi içe ya da dışa dönük olarak bir kategorilendirme ihtiyacı duymuşsunuzdur. Fakat yılların bize öğrettiği yegane bir şey varsa o da kişilik testlerindeki onay kutularından ibaret olmadığımız. Dolayısıyla benzeri görülmemiş karakterlerimizi birkaç seçeneğe indirgemek büyük haksızlık. İçe dönüklük ve dışa dönüklük söz konusu olduğunda da hatlar muğlaklaşıyor… Eğer ki siz de pek çok insan gibi her iki kategoriye de tam olarak uymuyorsanız “ambivert” olabilirsiniz. Yani hem içe dönük hem de dışa dönük nitelikler sergileyen, ruh hallerine ve hedeflerine bağlı olarak ikisinden birine dönüşebilen o esnek kişiliklerden. ”Ambivert” kelimesi de içe dönük ve dışa dönük kelimeleri yani ”introvert” ve ”extrovert” üzerinden türetiliyor: Latince kökenli olan ”ambi”, ”her ikisi birden” anlamına geliyor.

Esasen içe dönüklük ve dışa dönüklük gibi karakter özellikleri ilk olarak 1920’lerde psikiyatri devi Carl Jung ile birlikte popülerleşiyor. Her ne kadar bu iki özellik arasındaki ayrımın o kadar keskin olmadığını söylese de (yani kimse yüzde 100 içe ya da dışa dönük değil) kişilerin bu spektrumun bazı taraflarına daha yakın olduğunu belirtiyor. Ve bu iki uç arasında bir karakter özelliğinin daha bulunduğunu ortaya atıyor. Yani iki tarafa da eşit derecede yakın duranların karakter özelliği… İşte bu kişilere “ambivert” deniyor. (Ve evet, karıştırılmamasında fayda var; ”utangaçlık” ile ”içe dönüklük” aynı değil; ”dışa dönüklük” de aşırı hareketli olmakla karıştırılmamalı.)

Ambivert terimi ise 1923 yılında psikolog Edmund Smith Conklin’in çalışmasıyla daha çok netlik kazanıyor. Conklin’e göre, “ambivert” kişilik yapısına sahip olanlar yer yer liderlik özellikleri sergilerken, bazen de sadece takipçi olmayı tercih edebiliyor. Hatta bir ambivert dışa dönük olarak büyümüş olsa da hayatın karşısına çıkardıkları vesilesiyle içe dönük bir hale de gelebiliyor. Ayrıca herhangi bir duruma uyacak şekilde de değişebilirler. Açıkça içe dönüklük ve dışa dönüklük arasında gidip gelme ”yeteneğine” dahi sahipler.

McGill Üniversitesi’nde profesör olan Karl Moore da uzun süredir kendini “aşırı dışa dönük” biri olarak tanımlıyormuş. Pandeminin daha çok başlarında, her şeye rağmen can atarak Montreal şehir merkezindeki üniversitesine gidiyor ancak boş konferans salonlarıyla karşılaşıyormuş. Malum, pandemi sebebiyle öğrencilerin çoğu evlerine gönderilmişti. Ancak, zamanla evde kapalı kalmanın ve evden çalışmanın o kadar da kötü olmadığını hissetmeye başlamış. Hatta düşüncelerinin daha net, yazılarının daha verimli olduğunu da fark etmiş. Bir o kadar da enerjik hissetmeye başlayınca ve bu durum üzerinde biraz kafa patlatınca, tüm bu değişikliklerin muhtemelen ona özgü olmadığı kanısına varmış.

Okuma önerisi – Bir yalnızlık paradoksu: Kendinle baş başa kalma özlemi

Sonuçta, dünyanın her yerinde doğuştan içe ve dışa dönük olanlar, muhtemelen pandemi kaynaklı kişiliklerini ve çalışma alışkanlıklarını uyarlama konusunda benzer deneyimler yaşıyorlardı. Bu ilhamla da Moore da kolları sıvıyor ve Stanford University Press tarafından gelecek yıl basılacak 11. kitabı We Are All Ambiverts Now için çalışmaya başlıyor ve pandemiyle birlikte, Jung’un hali hazırda muğlak dediği karakter özelliklerinin daha ağır bastığını kanıtlamak adına sıvıyor kolları.

Araştırmalara göre kişilik özelliklerinin bir çan eğrisi boyunca dağıldığı görülmekte. Spektrumun bir ucunda dışa dönükler, yani başkalarının yanında olmaktan beslenenler varken diğer ucunda içe dönükler yani yalnız, başka bir kişiyle veya küçük bir grupla zaman geçirmeyi tercih edenler bulunmakta. Ambivert’ler ise ikisinin birleşimi ve ortada bir yerlere düşmekteler. Moore, pandemiden önce çoğumuzun hem içe dönük hem de dışa dönük bazı unsurlara sahip olduğumuzu kabul ediyor. Ancak, pandemi ve belirsizliğin damgasını vurduğu bu dönemde kişilik özelliklerimizden yeni şekillerde yararlanmaya başladığımızı da söylüyor.

“Benim gibi dışa dönükler hayata karışamadılar, bu yüzden o dönemde doğamızda olmasa da içe dönüklüğümüzle bağlantı kurduk. Derin konsantrasyonun gücü ve sevinci gibi, sahip olduğumuzun farkında olmadığımız bazı derinlikleri öğrendik. Aynı zamanda, karantinalar içe dönüklere bağlantının faydaları konusunda yeni bir bakış açısı kazandırdı. İçe dönükler için pandemi bir tür zenginlik gibi gelmiş olabilir ama yine de etkileşime aç oldukları bir dönem yaşadılar. Pek çoğu, Zoom ve diğer video uygulamalarının yüz yüze görüşmenin yerini tutmadığını fark etti. İş arkadaşlarını bir ofiste görmenin veya bir meslektaşıyla öğle yemeği yemenin değerini anladılar” açıklamasında bulunuyor.

Her ne kadar pek çok araştırma, kişilik özelliklerinin yetişkinlik boyunca çoğunlukla sabit olduğunu gösterse de, elbette bu özellikler değişebiliyor. National Library of Medicine’in veri tabanındaki bir araştırmaya göre, birçok insan yaş almaya başladıkça özgüvenlerinde, yaklaşımlarında, öz kontrollerinde ve duygusal dengelerinde olumlu değişiklikler görülüyor. Aynı zamanda yaşam deneyimlerimizle de şekilleniyoruz. Büyük travmatik olaylar ya da kitleleri etkileyen durumlar, misal bir pandemi, bizi şaşırtıcı şekillerde değiştirebilmekte.

Bu sebeple de yeni bir düzen kurulma aşamasındayken Moore, özellikle iş verenlerin ekipleriyle pandeminin iş yeri kişiliklerini ve uygulamalarını nasıl değiştirdiği hakkında konuşmaları gerektiğini söylüyor. İşverenlerin, insanların geliştirdiği yeni beceri ve davranışlardan tam olarak yararlanmak için hibrit çalışma programlarını benimsemesi gerektiğini de özellikle ekliyor…

Karl Moore aynı zamanda 350 üst düzey yöneticiyle yapılan görüşmelerde, yüzde 40’ının dışa dönük, yüzde 40’ının içe dönük ve yüzde 20’sinin “gerçek ambivert’ler” olduğu kanısına varmış. “İyi CEO’lar bazen içine kapanık gibi davranmak zorundadır, tüm konuşmayı yapamazlar diğer insanların bakış açılarını dinlemeleri, masadaki fikirleri almaları ve diğer insanların ne bildiğini de öğrenmeleri gerekiyor” diyor. Hmm ilginç.

Anlayacağınız eğer siz de özellikle şu dönemlerde, iç dünyanızla başkalarının sizi nasıl algıladığı arasında bir uyumsuzluk hissediyorsanız, belki de ambivert kişilik yapısına sahip olabilirsiniz. Bu kişiliği bukalemun misali her ortamın insanı gibilerinden de düşünmeyin. Daha çok koşullara adapte olup, yeni özellikler geliştirme konusunda bir yetenek olarak da görebiliriz. Ayrıca son yıllarda öğrendiğimiz en önemli şey de üstümüze yapıştırılmış etiketleri bırakmak ve onları tanımlayıcı özelliklerimizden ziyade sorgulama fırsatı olarak görmenin gerçek güç olduğudur. Bunu yapmaya tam olarak hazır değilseniz de farklı zamanlarda dışa dönük yer yer de içe dönük olabilirsiniz. Sonuçta, esas benliğimizi tanımlayan şeyler asla başkalarının yargıları hatta bizzat kendimiz hakkındaki kişisel düşüncelerimiz bile değil.